In de afgelopen jaren heeft u dit verhaal over een experiment met de vijf apen vast wel eens gehoord. Vijf apen worden in een kooi gezet. Midden in de kooi bevindt zich een ladder, waarboven een banaan hangt. Zoals algemeen bekend is, houden apen van bananen, dus het duurt niet lang voor de eerst aap de ladder opklimt om de banaan te pakken. Wanneer de aap halverwege de ladder is, worden alle apen echter natgespoten. En water is juist hetgeen waar apen een hekel aan hebben. De dappere aap keert bedroefd terug naar de grond.
Opnieuw beklimt een andere aap de ladder. Nu grijpen de vier andere apen direct in door de aap van de ladder te trekken en hem een pak slaag te verkopen. De toon is gezet: geen enkele aap waagt het nog om op de ladder te klimmen. Vervolgens worden de apen één voor één vervangen door nieuwe apen. En iedere keer weer wordt de nieuwkomer in elkaar geslagen wanneer deze een poging waagt de ladder op te klimmen. De apen weten nu dat ze de ladder niet mogen opklimmen, want dan worden ze in elkaar geslagen. De daadwerkelijke reden voor het verbod, namelijk het natspuiten van alle apen, is echter niet bekend bij de nieuwe groep. Dit experiment toont aan hoe ondoordachte gewoonten in een groep ontstaan. Iedereen vertoont groepsgedrag zonder erbij na te denken. Een mooi voorbeeld dat vaak gebruikt wordt bij de uitleg van organisatiecultuur.
ORÂGAÂNIÂSAÂTIEÂCULÂTUUR : MONKEY SEE, MONKEY DO
Het vijf apen experiment zou tekenend zijn voor allerlei gewoonten in organisaties. Deze gewoonten in organisaties, ook wel organisatiecultuur genoemd, vinden plaats zonder er vraagtekens bij te stellen. Het is bijvoorbeeld nu eenmaal de gewoonte dat iedereen strak in pak gaat en waag je je in een spijkerbroek, dan blijft dit niet onopgemerkt. Net als bij die ene aap die toch probeert de ladder te beklimmen en in elkaar geslagen wordt, word je direct gewezen op dit onbesproken groepsgedrag. Maar waarom draagt iedereen nette kleding? De organisatiecultuur is hierbij een belangrijke factor, waarin het antwoord vaak besloten ligt. Organisatiecultuur omschrijft de beleving en het gedrag van medewerkers dat zowel achter de schermen als op de werkvloer plaatsvindt. Het experiment van de vijf apen illustreert hoe organisatiecultuur ontstaat.
ORÂGAÂNIÂSAÂTIEÂCULÂTUUR OF BROODÂJEÂAAPÂVERÂHAAL? Helaas is het experiment een broodjeaapverhaal. Het experiment heeft nooit plaatsgevonden. In 1996 werd voor het eerst geschreven over dit experiment door Hamel en Prahalad in hun boek Competing for the Future (1996). Zij halen hierin de resultaten van dit experiment aan zonder daarbij een bron te vermelden. En hetzelfde geldt voor alle auteurs na hen die dit verhaal hebben overgenomen. Zo kon het gebeuren dat mensen over de hele wereld elkaar wisten te verbazen met dit experiment. Hoewel het schrijnend is dat iedereen gebruik maakt van een niet-bestaand experiment, valt er ook iets positiefs te zeggen over dit fenomeen: iedereen heeft de groep gevolgd zonder daar bij na te denken.
HOE ORÂGAÂNIÂSAÂTIEÂCULÂTUUR ECHT WERKT
Wilt u weten hoe u organisatiecultuur daadwerkelijk kunt duiden in termen als cultuur, identiteit, macht en symboliek? Kijk dan eens bij de cursus Organisatiecultuur, waarin u leert anders te kijken en betekenis te geven aan organisaties en organisatiedilemma’s.
Literatuur Hamel, G. & Prahalad, C.K. (1996). Competing for the future. Boston: Harvard Business Press.
Comments